Uroczystości 80. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową

Oprac. Piotr Hrycyk

Dla uczczenia 80. rocznicy przemianowania Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową w dniach 13 i 14 lutego 2022 r. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej zaplanował wiele wydarzeń, które ze względu na sytuację pandemiczną w kraju zostały przesunięte i odbyły się w momencie, gdy liczba zachorowań na koronawirusa uległa znaczącej poprawie. Celem Związku jest troska o zdrowie i bezpieczeństwo uczestników, a w szczególności kombatantów, dlatego część uroczystości rocznicowych odbyła się na mniejszą skalę z zachowaniem obostrzeń sanitarnych.

8 lutego o godz. 12.00 przy budynku PAST-y przy ul. Zielnej 39 w Warszawie odbył się briefing prasowy z udziałem prezes ŚZŻAK Teresy Stanek, podczas którego omówione zostały zaplanowane wydarzenia rocznicowe. Pani Prezes, zapalając znicz pod budynkiem PAST-y, ogłosiła rozpoczęcie akcji „Światło dla Bohatera z AK”, organizowanej wspólnie z żołnierzami WOT, której celem jest zapalenie znicza w hołdzie żołnierzom na terenie całej Polski w miejscach upamiętnień Armii Krajowej. Po konferencji delegacja ŚZŻAK wraz z harcerzami z 301 Warszawskiej Drużyny Harcerzy „Knieja” im. rotmistrza Witolda Pileckiego udała się na Cmentarz Wojskowy na warszawskich Powązkach, gdzie także zapalono znicze. 

10 lutego miała miejsce konferencja prasowa IPN z udziałem prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego, podczas której zostały zaprezentowane przedsięwzięcia przygotowane przez Instytut upamiętniające największą podziemną armię Europy. Głównym przedsięwzięciem będzie akcja „AK – z miłości do Polski!”, w ramach której wiele obiektów publicznych w całej Polsce z pomocą technik wizualnych stanie się nośnikiem tego hasła. Odbędą się także liczne wystawy i konferencje naukowe, ukazujące znaczenie i rangę Armii Krajowej w historii polski. Przy niektórych wydarzeniach Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej współpracuje z IPN. Głos zabrał również wiceprezes ŚZŻAK prof. Wiesław Jan Wysocki, wspominając o kilku istotnych dla historii Armii Krajowej faktach, zakończył zaś słowami: Dzisiaj jesteśmy dziedzicami tej spuścizny akowskiej, która kształtowała się w walce z obu okupantami. Z powodów zdrowotnych nie mogła być obecna zapowiadana wcześniej por. Teresa Stanek ps. „Mitsuko”, prezes ŚZŻAK.

13 lutego o godz. 10.00 w Katedrze Polowej Wojska Polskiego odbyła się Msza święta w intencji poległych i żyjących żołnierzy Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej z udziałem przedstawicieli ŚZŻAK.

13 lutego na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie odbyły się uroczystości zorganizowane przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. W trakcie uroczystości mjr Bogusław Nizieński, żołnierz AK i Narodowej Organizacji Wojskowej, przewodniczący Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przekazał na ręce żołnierzy Jednostki Wojskowej Komandosów i Wojsk Obrony Terytorialnej, policjantów, strażników granicznych, harcerzy z ZHP i ZHR, strzelców oraz młodzieży szkolnej „Przesłanie Żołnierzy Armii Krajowej do młodego pokolenia Polaków”: Wszystko zależy od was. Od waszej determinacji i przekonania, że warto podjąć trudy w służbie dla Ojczyzny. Prosimy Was o to, byście Jej dobrze służyli, żebyśmy mogli odejść z poczuciem, że pozostawiamy

kraj w dobrych rękach. Chcemy wierzyć, że nasi koledzy nie ginęli na darmo, że Polska, o którą walczyli, będzie trwać i rozkwitać szczęściem jej obywateli. Pamiętając o nich i pamiętając o nas, ostatnich żołnierzach Armii Krajowej, zachowajcie Polskę dla przyszłych pokoleń. O to Was prosimy, my weterani Armii Krajowej. Niech żyje Polska! – zakończył Nizieński.

Następnie odbyła się ceremonia nadania tradycji i symboliki wojskowej jednostkom dziedziczącym tradycje AK.

Po południu na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach odbyła się ceremonia złożenia kwiatów przed pomnikiem Gloria Victis oraz na grobach dowódców ZWZ-AK: gen. dyw. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza, gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota”, gen. dyw. Tadeusza Komorowskiego „Bora”, gen. bryg. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” oraz zmarłego tragicznie w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem prezesa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej ppłk. Czesława Justyna Cywińskiego.

14 lutego o godz. 10.00 pod pomnikiem pierwszego Komendanta Armii Krajowej, gen. Stefana Roweckiego ps. „Grot”, a chwilę potem pod pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, oddano cześć żołnierzom i dowódcy AK. Na uroczystościach Związek reprezentowali prezes ŚZŻAK Teresa Stanek ps. „Mitsuko”, wiceprezes ŚZŻAK prof. Wiesław Jan Wysocki, sekretarz ZG Anna Lewak i skarbnik Maciej Jarosiński.

O godz. 12.00 złożone zostały wieńce i zapalono znicze pamięci pod tablicą upamiętniającą gen. Stefana Roweckiego „Grota” na ul. Spiskiej 14, gdzie 30 czerwca 1943 r. wskutek donosu agentów Gestapo ulokowanych w wywiadzie AK, został aresztowany w swoim mieszkaniu przez Niemców. Swoją obecnością uroczystość uświetnili liczni (jak na okres pandemii) kombatanci, delegacje ochockich szkół oraz mieszkańcy Ochoty. Jednym z przemawiających był przedstawiciel Obwodu Ochota AK płk Bogdan Bartnikowski, a także Szef UdSKiOR Jan Kasprzyk oraz Burmistrz Ochoty Dorota Stegienka. Po przemówieniach nastąpiła ceremonia złożenia kwiatów w asyście Honorowej Wojska Polskiego.

14 lutego w Archiwum Akt Nowych przy ul. Hankiewicza 1 odbyła się konferencja prasowa połączona z wystawą upamiętniającą 80. rocznicę przemianowania ZWZ na AK. Na zaproszenie dyrektora AAN Mariusza Olczaka przybyła prezes ŚZŻAK Teresa Stanek ps. „Mitsuko”, wiceprezes ŚZŻAK prof. Wiesław Jan Wysocki oraz sekretarz ZG Anna Lewak. Zaprezentowano umieszczoną na stronie internetowej www.aan.gov.pl wystawę on-line #aktaAK, składającą się z dokumentów, periodyków i fotografii, jakie są przechowywane w zasobie Archiwum Akt Nowych. Wystawa to ponad 50 plansz, które będą również dostępne do obejrzenia na ogrodzeniu przed siedzibą AAN. Ponadto na stronie internetowej uruchomiono podstronę Archiwalia Armii Krajowej #aktaAK, gdzie udostępniono zdigitalizowane wybrane archiwalia.

Dopełnieniem jest wystawa prezentowana na dziedzińcu archiwum, poświęcona postaci gen. Stefana Roweckiego „Grota”.

18 lutego Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej upamiętnił Obchody 80. rocznicy przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową wybiciem Medalu Okolicznościowego, który tego dnia został zaprezentowany w siedzibie ŚZŻAK. Głównego wsparcia przy jego produkcji udzieliła nam Grupa PGE. Projektantem medalu jest Izabela Kuzyszyn z redakcji „Biuletynu Informacyjnego AK”. W eleganckim etui, oprócz medalu znajduje się wkładka ze słowami roty przysięgi żołnierzy Armii Krajowej.

Dzień Pamięci o Armii Krajowej

Niezmiernie ważną kwestią, na którą zwraca uwagę Prezes ŚZŻAK Teresa Stanek w licznych wywiadach i wystąpieniach, jest postrzeganie Armii Krajowej, jej obecności w sercach i pamięci współczesnych Polaków. Jej zdaniem – dziś już nie ma rodzin wielopokoleniowych, gdzie o tych rzeczach się mówiło, gdzie kwestie historyczne były obecne właściwie na co dzień. Pośpiech, tempo życia też robią swoje i nie ma czasu, żeby zajmować się historią. Jednak – jak już wspomniałam – nie mam żalu do młodych. […]

W szeregu polskich rocznic i upamiętnień brakuje dnia poświęconego pamięci o Armii Krajowej. Kombatanci AK i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej chcą jego ustanowienia na dzień 14 lutego, kiedy w 1942 r. dokonano przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową.

O Armii Krajowej stale mówię – nie w czasie przeszłym, ale w czasie teraźniejszym – kontynuuje Pani Prezes – bo część z nas, żołnierzy, wciąż żyje. Żołnierzem jest się do końca życia. Armia Krajowa była, jest i – mając na myśli nas, żołnierzy – chciałaby jeszcze trwać, nie tylko w ludzkiej pamięci, ale także przez naszą obecność. Czas płynie nieubłaganie i jest nas coraz mniej, tym bardziej zależy nam na przekazywaniu wiedzy o tych, którzy walczyli o wolną Polskę. Przyznam się, że ilekroć o tym rozmawiam, to mam w sercu smutek, bo mamy np. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. My, żołnierze Armii Krajowej, wciąż nie doczekaliśmy się dnia, który byłby naszym świętem; dnia, który byłby oznaczony w kalendarzu jako dzień pamięci, dzień przeznaczony wspomnieniom o Armii Krajowej. Walczę o to, żeby tak się w końcu stało, ale idzie to, jak po grudzie. Nie rozumiem, dlaczego żaden z parlamentarzystów – nieważne, z jakiej opcji – do tej pory nie wniósł takiego wniosku do Sejmu… Myślę też, że dużo będzie zależało od nagłośnienia tej kwestii w zbliżającym się dniu świątecznym 80. rocznicy powstania Armii Krajowej i całym 2022 roku. To nie jest tylko jeden dzień 14 lutego, to jest cały ten rok – rok pamięci o Armii Krajowej. W tym czasie spróbujemy – oczywiście przy pomocy mediów – uświadomić rządzącym, mającym wpływ na decyzje, że my jeszcze jesteśmy i że zanim odejdzie ostatni z nas, powinno być obchodzone takie święto. Armia Krajowa, która odegrała bardzo ważną rolę w historii II wojny światowej, w historii Polski, na to zasługuje.

[…] Tylu z nas zginęło, składając często młode życie na ołtarzu Ojczyzny. Wielu, którzy przeżyli wojnę i okupację, też już wyprzedziło nas w drodze do wieczności, ale wciąż żywa jest nadzieja i wiara, że ich poświęcenie, ich ofiara nie poszły na marne, bo z tego zasiewu krwi powstała wolna, niepodległa Polska. I ta świadomość oraz ta symboliczna akcja „Światło dla Bohatera z AK” są według mnie najważniejsze w całych obchodach 80. rocznicy powstania Armii Krajowej. Niech ten płomień, który zapłonie, będzie nadzieją na jeszcze lepszą przyszłość naszej Ojczyzny.

---

Wykorzystano fragment rozmowy z Teresą Stanek ps. „Mitsuko”  pt. „Żołnierzem jest się całe życie”, „Nasz Dziennik”, 14.02.2022 r.