80. rocznica aresztowania gen. Stefana Roweckiego „Grota”

30 czerwca 1943 r., wskutek zdrady Niemcy aresztowali dowódcę Armii Krajowej gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Był to jeden z najbardziej dramatycznych momentów w historii Polskiego Państwa Podziemnego.

W czasie okupacji Niemcy umieścili Roweckiego na pierwszym miejscu listy poszukiwanych Polaków. Gestapo utworzyło nawet specjalną komórką zajmująca się wyłącznie poszukiwaniem przywódców podziemia, która posiadała jego rysopis i dane osobowe. Gen. Rowecki, mimo iż wywiad AK przydzielił mu ochronę osobistą, prywatnie poruszał się bez obstawy, korzystając z niej jedynie przy spotkaniach służbowych.

Został zidentyfikowany i wydany Niemcom przez agentów Gestapo – Blankę Kaczorowską, Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego, wprowadzonych do struktur wywiadu AK. 30 czerwca 1943 r. został aresztowany w warszawskim mieszkaniu przy ul. Spiskiej. Po południu przewieziono go do siedziby Gestapo w Alei Szucha, ale jeszcze tego samego dnia wieczorem specjalnym samolotem został przewieziony do Berlina, gdzie odrzucił niemiecką propozycję współdziałania. „Każdy z was musi być człowiekiem honoru” – dewizę tą przekazywał swym podkomendnym i jej pozostał wierny do końca. W połowie lipca 1943 r. umieszczono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, w budynku dla więźniów szczególnych. Po wybuchu Powstania Warszawskiego, na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera, prawdopodobnie w dniach pomiędzy 2 a 7 sierpnia 1944 r. został zamordowany. Dokładne okoliczności jego śmierci i miejsce pochówku nie są znane. 

– Zginął z ręki niemieckiej w chwili, gdy żołnierze jego na barykadach Warszawy stali w walce powstańczej, o której Rowecki myślał zawsze, jak o koronie swego dzieła, dzieła dowódcy Armii Krajowej – pisał na emigracji w 1948 r. szef Sztabu Komendy Głównej AK gen. Tadeusz Pełczyński.

W ceremoniach uczestniczyła prof. Krystyna Rowecka-Trzebicka, bratanica gen. „Grota”. Powiedziała, że miejsce pamięci na ul. Spiskiej 14 jest dla niej szczególnie ważne, gdyż tędy – tymi drzwiami, które są tu nadal, wyszedł w ostatnią drogę swojego życia jej stryj, brat ojca – gen. Rowecki, wyprowadzany podczas aresztowania. Pani Krystyna podczas uroczystości odebrała medal „Pro Bono Poloniae”, przyznawany za wyróżnianie się „w upowszechnianiu wiedzy o historii walk niepodległościowych, krzewieniu postaw patriotycznych w polskim społeczeństwie oraz poza granicami kraju”.

Obecny na uroczystościach szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk przytoczył zgromadzonym, jakie wg wspomnień żołnierzy Armii Krajowej były reakcje na błyskawicznie rozchodzącą się po Warszawie wieść o aresztowaniu gen. Roweckiego:
– Aresztowanie „Grota” to był cios w serce polskiego państwa podziemnego, ale jednak Polskie Państwo Podziemne istniało dalej, tak jak życzył sobie tego generał „Grot”. On był wychowankiem marszałka Piłsudskiego, który pozostawił sobie współczesnym i przyszłym pokoleniom to niezwykle ważne przesłanie: „Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo”.

Udział w uroczystościach na warszawskiej Ochocie wziął także Dyrektor Archiwum Akt Nowych, Mariusz Olczak. Tego dnia w budynku AAN przy ul. Hankiewicza 1 odbył się pokaz dla przedstawicieli mediów, na którym zaprezentowane zostały archiwalia dotyczące Komendanta Głównego ZWZ-AK gen. Stefana Roweckiego ps. „Grot”.

---

Oprac. Red.