Premiera drugiej części 1. tomu „Rozkazów dowództwa Powstania Warszawskiego”

Opracowanie to zamyka pierwszy tom serii „Źródła polskie do Powstania Warszawskiego”. Jest to zbiór najważniejszych źródeł do badania historii walk z sierpnia i września 1944 r.

Prezentowane dokumenty to kopalnia wiedzy o organizacji i funkcjonowaniu powstańczej armii. Czytelnicy znajdą w nich najważniejsze informacje dotyczące zmagań powstańców, działalności poszczególnych służb czy spraw związanych z porządkiem i bezpieczeństwem publicznym w Warszawie. Interesujące są też fragmenty, w których omawiane jest życie codzienne żołnierzy i cywili w ogarniętym walką mieście, w tym takie kwestie, jak aprowizacja i brak wody. Podobnie warte uwagi są wyroki Wojskowych Sądów Specjalnych działających w powstańczej stolicy czy sprawy związane z wyjściem powstańców do niewoli.

W sumie obie części zawierają 244 dokumenty, z czego 116 znalazło się w prezentowanej drugiej części. Większość z archiwaliów nie była wcześniej publikowana – ich oryginały przechowywane są w zasobach Wojskowego Biura Historycznego, Archiwum Akt Nowych oraz Studium Polski Podziemnej w Londynie. Dokumenty, podobnie jak to było w pierwszej części, zostały przepisane i opatrzone bogatym aparatem krytycznym. Całość poprzedzono notą edytorską ułatwiającą lekturę oraz analizę materiałów. Zbiór dopełniają aneksy. Są to dziennik stanów, strat i zdobyczy Okręgu Warszawa AK, dane o powstaniu opracowane przez Komendę Okręgu, stan oddziałów powstańczych na dzień 1 października 1944 r., dwie relacje sporządzone przez gen. bryg. Antoniego Chruściela „Montera” i szefa Sztabu Komendy Okręgu Warszawa AK ppłk. Stanisława Webera „Chirurga”. Dodatkowo zamieszczono dwa schematy organizacyjne Warszawskiego Korpusu AK zorganizowanego 21 września 1944 r. w wyniku przeformowania sił powstańczych. Cennym dodatkiem są fotokopie wybranych dokumentów.

Tom wieńczy wykaz skrótów, spis najważniejszych publikacji o tematyce powstańczej, które ukazały się po wydaniu pierwszej części pierwszego tomu edycji oraz indeksy (topograficzny, geograficzny, nazwisk i pseudonimów). Współwydawcą publikacji jest Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Premiera zgromadziła liczne grono osób związanych zawodowo i pasją z tematyką Powstania Warszawskiego, Armią Krajową i II wojną światową. Gośćmi honorowymi byli kpt. Juliusz Kulesza ps. „Julek” – Powstaniec Warszawski, obrońca reduty PWPW oraz p. Hanna Rybicka – córka  dowódcy warszawskiego okręgu Kedywu ppor. Józefa Rybickiego ps. „Andrzej”, autorka wielu książek i opracowań dokumentów dotyczących Kedywu. 

Spotkanie poprowadził specjalizujący się w historii II WŚ i AK oraz historii najnowszej prof. Jacek Sawicki, a udział wzięli redaktorzy wydawnictwa – Katarzyna Utracka, Rafał Brodacki i dr. Grzegorz Jasiński. Z powodów zdrowotnych zabrakło dr. Andrzeja Chmielarza. Autorzy wprowadzili zebranych w kulisy pracy nad tym wyjątkowym opracowaniem. Przedstawili trudy, problemy i ogromny wysiłek, jakie włożyli w opracowanie obydwu części składających się na tom pierwszy opracowania. Opowiedzieli o źródłach pozyskiwania dokumentów, które poza miejscem przechowywania w archiwach WBH, AAN, IPN czy MPW, znajdują się także w rękach prywatnych, na aukcjach krajowych i zagranicznych, mają również swe źródło w zdeponowanych i zakonspirowanych po wojnie skrytkach, które odnajdywane są przypadkowo i bardzo rzadko, często niemalże w sensacyjnych okolicznościach.

Ciekawym wątkiem przedstawionym przez dr. Grzegorza Jasińskiego, było zwrócenie uwagi na zawarte w wydawnictwie komentarze, często zawierające notę krytyczną, składające się na twierdzenia obalające funkcjonujące w świadomości społecznej mity na temat Powstania Warszawskiego, w tym rzeczywistych strat cywilnych, okoliczności zatrzymania frontu wschodniego u wrót Warszawy i braku pomocy Powstaniu ze strony Armii Czerwonej. Zgromadzone i opracowane dokumenty mogą stanowić nieocenioną bazę do dalszych badań, w tym działań w celu dotąd niezrealizowanego opracowania całości monografii Okręgu Warszawskiego KG Armii Krajowej, obejmującego teren Warszawy i powiatu warszawskiego. Jest fundamentalnym przedsięwzięciem w kwestii wiedzy o rzeczywistych siłach i strukturach Armii Krajowej, jakie zostały użyte w Powstaniu Warszawskim.

Pierwszy tom „Rozkazów dowództwa Powstania Warszawskiego”, jak sama nazwa wskazuje, będzie miał swoją kontynuację. Obecnie trwają zaawansowane prace nad rozporządzeniami Komendy Okręgu Warszawskiego AK w trakcie Powstania. W planach pozostaje jeszcze ogrom dokumentacji ilustrujących pracę pionów Okręgu, wnioski, nominacje i odznaczenia oraz korespondencja wewnętrzna i zewnętrzna Okręgu. Następna kwestia to dokumenty zachodnie i niemieckie.

– „Praca życia” – tak na temat pozostałych i tych jeszcze nieodkrytych archiwaliów wypowiedział się dr. Andrzej Chmielarz.

Redakacja, na podst. informacji prasowej MPW