„Pamiętamy 1944” | podsumowanie

Obchody zainaugurowano uroczystością pod pomnikiem na Placu Powstańców Warszawy – w miejscu gdzie działania powstańcze przed godziną „W” rozpoczął Batalion „Kiliński”. Uczestniczyli w niej kombatanci, przedstawiciele ŚZŻAK, władz rządowych i miejskich, władze Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz mieszkańcy Warszawy. Delegacje złożyły kwiaty pod pomnikiem Powstańców Warszawy. 

Po uroczystości, nieopodal – w siedzibie Naczelnego Sądu Administracyjnego, goście uczestniczyli w otwarciu wystawy „Pamiętamy – 1944”, na której zgromadzone zostały pamiątki i fotografie związane z działalnością Batalionu „Kiliński”. Wystawa zawiera niepublikowane do tej pory zdjęcia zrujnowanych zabytków stolicy z 1945 r. autorstwa Stefana Deptuszewskiego, wybitnego artysty – fotografika, fotografie powstańców warszawskich autorstwa Lecha Charewicza, oraz pamiątki wojenne pozyskane ze zbiorów Grzegorza Zadrożnego – wnuka ppor. Czesława Zadrożnego ps. „Mykita” i Romualda Malinowskiego ps. „Orzeł”.

Dzięki dofinansowaniu ze środków otrzymanych od Ministra Obrony Narodowej, wystawa mogła przyjąć charakter mobilny i została zaprezentowana jeszcze w kilku miejscach, m.in. 20 sierpnia 2024 r. podczas uroczystości 80. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y przez Powstańców przy udziale żołnierzy AK batalionu „Kiliński” (20 sierpnia 1944 r.). Był to jeden z najważniejszych militarnych sukcesów Powstania Warszawskiego. Dopełnieniem uroczystości była projekcja filmu „Leliwa” w reżyserii Andrzeja Wyrozębskiego, poświęconego postaci płk. Henryka Leliwy-Roycewicza, olimpijczyka, dowódcy Batalionu AK „Kiliński”, kawalera Krzyża Virtuti Militari. Scenariusz do filmu powstał na podstawie wywiadów przeprowadzonych przez Marię Wiśnicką. 4 projekcje filmu odbyły się tego dnia w siedzibie Przystanku Historia na 11. piętrze Pasty.

Kolejną okazją do prezentacji wystawy „Pamiętamy – 1944” i projekcji filmu „Leliwa” był XX Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy Delegatów ŚZŻAK, który odbył się w dniach 4–5.09.2024 r. Ekspozycję zaprezentowaną we wspaniałych wnętrzach nowo otwartego Muzeum Wojska Polskiego na warszawskiej Cytadeli mogli zobaczyć delegaci XX Zjazdu ŚZŻAK z całego kraju.

Ze względu na wysokie walory historyczno-edukacyjne wystawa prezentowana jest także w szkołach, docierając do najmłodszych odbiorców. Do tej pory 18 września br. gościła w Szkole św. Tomasza z Akwinu w Józefowie oraz 9 października br. w Zespole Szkół Nr 36 im. M. Kasprzaka w Warszawie. Obie placówki od lat współpracują ze środowiskiem batalionu „Kiliński” i ŚZŻAK. W ciągu ostatnich lat wielokrotnie gościły weteranów tego oddziału w swych siedzibach lub młodzież uczestniczyła w spotkaniach w budynku PASTy. Każda możliwość spotkania z bohaterami walk z okresu Powstania jest bardzo ważna zarówno dla Powstańców, którzy chcą przekazać swoje przesłanie, jak i dla młodzieży, która chce przechowywać pamięć o naszych bohaterach.

Ponadto, poczet sztandarowy Kasprzaka wraz z delegacją społeczności szkoły uczestniczył 31 lipca br. w uroczystości złożenia kwiatów przed pomnikiem Powstańców Warszawy Batalionu AK „Kiliński” na Placu Powstańców Warszawy a także 20 sierpnia 2024 r. podczas uroczystości 80. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y.

9 października w Zespole Szkół Nr 36 im. M. Kasprzaka w Warszawie gościem szczególnym była Pani Krystyna Sierpińska ps. „Marzenka” (z domu Myszkowska), która w czasie Powstania była sanitariuszką w batalionie „Kiliński”. Pani Krystyna opowiadała o swojej młodości w trudnych, wojennych czasach, o udziale w Powstaniu i swoich losach po jego upadku. Mimo podeszłego wieku (ma już 95 lat) ma doskonałą pamięć. Jej sposób opowiadania o wojennych wydarzeniach, przeplatany często humorystycznymi wzmiankami, bardzo zainteresował obecnych na spotkaniu uczniów.

W obu szkołach odbyła się także projekcja filmu „Leliwa”. W Józefowie w Szkole św. Tomasza z Akwinu z młodzieżą spotkał się także Pan Zbigniew Chmielewski, dziennikarz sportowy, autor książek m.in.: Sportowcy w Powstaniu Warszawskim oraz Olimpijczyk – Rotmistrz Henryk „Leliwa” Roycewicz 1898 – 1990, pozycji biograficznej poświęconej Henrykowi „Leliwie” Roycewiczowi. Zaproszonymi gośćmi byli także: Pan Stefan Roycewicz – bratanek i chrześniak rotmistrza „Leliwy” oraz Pan Lech Charewicz – artysta, fotograf, współautor wystawy „Pamiętamy – 1944”, który podzielił się swoimi wspomnieniami z okresu dzieciństwa, okupacji i Powstania Warszawskiego (oraz po jego upadku) z perspektywy dziesięcioletniego chłopca. Jego pełne emocji opowiadanie pozostanie na długo w pamięci uczniów i innych uczestników spotkania. Pan Lech oprowadził także uczniów i nauczycieli po wystawie, a Pani Violetta Lubacz – wiceprezes Środowiska Batalionu „Kiliński” przedstawiła zbiór pamiątek po żołnierzach Batalionu „Kiliński,” przekazanych na wystawę przez Panie: Krystynę Malinowską i Krystynę Sierpińską ps. „Marzenka” oraz zbiory pamiątek po dowódcy 6. Kompanii – Czesławie Zadróżniaku, ofiarowanych przez wnuka dowódcy.

W obu szkołach nauczycielem historii oraz organizatorem wydarzenia był Pan Jacek Łapko – prezes Środowiska Batalionu „Kiliński”. Wystawa będzie prezentowana w przyszłym roku również w innych miejscach.

---

Redakcja
Fot. Piotr Hrycyk „BI AK”, Zespół Szkół Nr 36 im. M. Kasprzaka, Szkoła św. Tomasza z Akwinu w Józefowie